Liệu sự kiện SpaceX có phải phát súng khai hỏa, mở màn cho thời đại siêu IPO của AI?

Khi tin tức về kế hoạch IPO vào năm 2026 của SpaceX, với mục tiêu định giá lên tới 1.500 tỷ USD, xuất hiện, giới tài chính không chỉ xôn xao về một kỷ lục mới. Họ đang đặt câu hỏi lớn hơn: Phải chăng đây chính là sự kiện “phá băng” tâm lý, châm ngòi cho một “siêu chu kỳ” niêm yết của những gã khổng lồ công nghệ, đặc biệt là trong lĩnh vực Trí tuệ nhân tạo (AI) đang sôi sục?

Sức nặng của một thương vụ IPO định hình thời đại

Theo Bloomberg, SpaceX đang nhắm đến việc huy động hơn 30 tỷ USD vào khoảng giữa đến cuối năm 2026, một con số có thể phá vỡ kỷ lục 29,4 tỷ USD của tập đoàn dầu khí Saudi Aramco thiết lập năm 2019. Mức định giá mục tiêu được nhắm tới là khoảng 1.500 tỷ USD, đưa SpaceX tiệm cận với vốn hóa thị trường của Aramco thời điểm niêm yết.

Điều đáng chú ý là cơ sở cho sự tự tin này đến từ hiệu quả kinh doanh nội tại: doanh thu từ dịch vụ internet vệ tinh Starlink dự kiến đạt 15 tỷ USD trong năm 2025 và tăng lên 22-24 tỷ USD vào năm 2026. Starlink, với hơn 8 triệu khách hàng và khoảng 9.000 vệ tinh trên quỹ đạo, hiện là nguồn doanh thu chính và động lực tăng trưởng rõ rệt của công ty.

Trước thềm IPO, SpaceX đang tiến hành một đợt chào bán cổ phiếu thứ cấp với mức định giá khoảng 800 tỷ USD, gấp đôi so với mức 400 tỷ USD của đợt trước đó. Đợt bán này, với giá cổ phiếu vào khoảng 420 USD, không chỉ giúp tạo thanh khoản cho nhân viên và nhà đầu tư hiện hữu mà còn là bước đệm quan trọng để “cân bằng” và thiết lập giá trị thị trường trước khi chính thức ra mắt công chúng.

Tác động kép: Từ cú hích tài chính đến hiệu ứng tâm lý “phá băng”

IPO của SpaceX được kỳ vọng sẽ tạo ra hai làn sóng tác động mạnh mẽ, thứ nhất là tác động trực tiếp và cụ thể lên các bên liên quan.

Khoản đầu tư 900 triệu USD của Google (Alphabet) vào SpaceX năm 2015, khi đó với định giá 12 tỷ USD, dự kiến sẽ biến thành khoảng 111 tỷ USD nếu IPO diễn ra thành công với mức định giá 1.500 tỷ USD. Đây sẽ là một trong những thương vụ đầu tư mạo hiểm sinh lời nhất lịch sử, và tác động này thậm chí đã hiện hữu, khi Google báo cáo khoản lãi 8 tỷ USD từ cổ phần tại SpaceX chỉ trong quý đầu năm 2025, chiếm tới 25% thu nhập ròng của họ.

Đối với bản thân Elon Musk, người sở hữu khoảng 42% cổ phần SpaceX, thành công của đợt niêm yết sẽ đưa ông đến rất gần danh hiệu tỷ phú nghìn tỷ USD đầu tiên trên thế giới. Tài sản ròng của Musk, dự kiến có thể tăng thêm khoảng 491 tỷ USD, nâng tổng giá trị lên khoảng 952 tỷ USD. Ngoài ra, việc niêm yết sẽ cho phép Musk dễ dàng vay thế chấp bằng cổ phiếu SpaceX, cung cấp nguồn thanh khoản khổng lồ để tiếp tục đầu tư vào các dự án khác của mình.

Thứ hai, và có lẽ quan trọng hơn, là tác động tâm lý và biểu tượng, khi sau ba năm trầm lắng, thị trường IPO toàn cầu đang có dấu hiệu hồi phục.

Một thương vụ thành công rực rỡ và có tính bước ngoặt như SpaceX sẽ truyền sự tự tin mạnh mẽ cho toàn thị trường. Nó chứng minh rằng thị trường đại chúng có đủ “dung lượng” và sự thèm khát để hấp thụ những công ty công nghệ có định giá hàng nghìn tỷ USD, ngay cả khi mô hình kinh doanh của họ dựa trên tầm nhìn dài hạn và đòi hỏi đầu tư vốn lớn.

Mark Boggett, CEO của công ty đầu tư công nghệ vũ trụ Seraphim, nhận định rằng IPO của SpaceX sẽ giúp cải thiện dòng vốn cho toàn bộ hệ sinh thái các startup không gian. Logic này hoàn toàn có thể mở rộng cho các lĩnh vực công nghệ đỉnh cao khác, đặc biệt là AI.

Cuộc đua AI, không gian và cuộc chiến cá nhân

Để hiểu vì sao IPO của SpaceX lại có liên hệ mật thiết với làn sóng AI, cần nhìn vào hai mối liên kết then chốt.

• Thứ nhất, mối liên kết chiến lược và công nghệ

SpaceX không chỉ phóng vệ tinh, Starlink, với mạng lưới vệ tinh quỹ đạo thấp độ trễ thấp, đang được định vị như một hạ tầng then chốt cho tương lai của AI. Elon Musk đã nhiều lần nhấn mạnh tiềm năng của việc xây dựng các trung tâm dữ liệu trên quỹ đạo, nơi có thể tận dụng năng lượng mặt trời vô tận và giải quyết vấn đề làm mát, phục vụ cho các nhu cầu điện toán khổng lồ của AI. Một phần số vốn huy động được từ IPO được kỳ vọng sẽ dành cho việc mua chip bán dẫn để hiện thực hóa ý tưởng này. Như vậy, SpaceX và AI không phải là hai câu chuyện tách biệt, mà là hai mảnh ghép trong một tầm nhìn tích hợp lớn hơn về tương lai công nghệ.

• Thứ hai, mối liên kết cá nhân và cạnh tranh

Elon Musk và Sam Altman từng là đồng sáng lập của OpenAI, nhưng giờ đây là những đối thủ trực tiếp trong cuộc đua AI. Musk đã thành lập xAI, công ty đã đạt định giá khoảng 200 tỷ USD vào tháng 9/2025. Việc đưa SpaceX, “con ngỗng đẻ trái vàng” với dòng tiền dương và tốc độ tăng trưởng ấn tượng, ra công chúng thành công sẽ không chỉ củng cố nguồn lực tài chính khổng lồ cho Musk mà còn là một tuyên bố mạnh mẽ về uy tín và khả năng hiện thực hóa các tầm nhìn tương lai. Điều này tạo áp lực buộc các đối thủ như OpenAI và Anthropic cũng phải chứng tỏ giá trị của mình trên thị trường công khai.

Làn sóng AI IPO 2026: Kỳ vọng và những rủi ro tiềm ẩn

Bối cảnh này đặt nền tảng cho kỳ vọng về một làn sóng IPO của các “kỳ lân” AI vào năm 2026. Các báo cáo chỉ ra rằng cả OpenAI lẫn Anthropic đều đang có những động thái chuẩn bị rõ ràng.

OpenAI được đồn đoán đang nhắm tới một đợt IPO với định giá tiềm năng lên tới 1.000 tỷ USD vào nửa sau năm 2026. Công ty này được cho là đang tái cấu trúc để giảm sự phụ thuộc vào Microsoft và chuẩn bị cho bước chuyển mình quan trọng này.

Anthropic, đối thủ được hậu thuẫn bởi Amazon và Google, cũng được cho là đã thuê hãng luật danh tiếng để chuẩn bị hồ sơ, nhắm tới mức định giá trên 300 tỷ USD.

IPO thành công của SpaceX sẽ đóng vai trò như một “tín hiệu xanh”, một “chiếc mỏ neo” niềm tin cho các nhà đầu tư tổ chức. Nó cho thấy thị trường sẵn sàng định giá cao những câu chuyện tăng trưởng dài hạn và đầy tham vọng. Khi dòng tiền được giải phóng sau thương vụ SpaceX, AI - lĩnh vực được coi là có tiềm năng chuyển đổi lớn nhất tiếp theo - sẽ là điểm đến hấp dẫn kế tiếp.

Tuy nhiên, bên cạnh kỳ vọng, là những rủi ro và thách thức không thể phớt lờ. Một số nhà phân tích, như từ Bank of America, đã cảnh báo về khả năng xuất hiện “túi khí” (air pocket) vào năm 2026. Nguyên nhân đến từ việc các doanh nghiệp công nghệ lớn đang dồn quá nhiều vốn vào đầu tư hạ tầng AI, vốn là chi phí trước mắt rất lớn, thay vì mua lại cổ phiếu quỹ hay tập trung vào lợi nhuận ngắn hạn. Điều này có thể gây áp lực lên giá cổ phiếu nếu kết quả kinh doanh không đuổi kịp kỳ vọng trong một thời gian nhất định.

Hơn nữa, chính áp lực về vốn khổng lồ cho hạ tầng AI cũng là động lực thúc đẩy các công ty tư nhân như OpenAI phải ra công chúng (Public Offering) sớm hơn, để san sẻ gánh nặng tài chính và tiếp cận nguồn vốn rộng lớn hơn từ công chúng. Sự thành công hay thất bại của SpaceX sẽ là bài kiểm tra quan trọng cho “khẩu vị rủi ro” của thị trường đối với mô hình này.

Cấu trúc tài chính “vòng tròn” và những rủi ro hệ thống tiềm ẩn

Đằng sau những kỳ vọng IPO chói lọi là một thực tế tài chính phức tạp và đầy rẫy mối liên kết rủi ro. Nhiều phân tích độc lập đang chỉ ra rằng ngành AI đã tạo ra một cấu trúc tài chính vòng tròn (circular financing), nơi dòng vốn luân chuyển giữa một nhóm nhỏ các công ty, tạo ra ảo tượng về tăng trưởng hữu cơ trong khi tất cả đều phụ thuộc vào cùng một kỳ vọng về tương lai.

Trung tâm của cấu trúc này là hợp đồng trị giá 300 tỷ USD trong 5 năm giữa Oracle và OpenAI, thuộc dự án Stargate. Hợp đồng khổng lồ này đã trở thành trụ cột chịu lực cho toàn bộ luận điểm đầu tư vào AI, nhưng cũng tạo ra sự phụ thuộc lẫn nhau chưa từng có.

Về phía OpenAI, để thực hiện hợp đồng, công ty này phải tăng doanh thu từ mức dự kiến khoảng 15 tỷ USD năm 2025 lên 100 tỷ USD vào năm 2028 – một tốc độ tăng trưởng gần như chưa có tiền lệ. Trong khi đó, tài liệu nội bộ cho thấy OpenAI dự kiến lỗ ròng tích lũy 115 tỷ USD cho đến năm 2029.

Về phía Oracle, để xây dựng hạ tầng trung tâm dữ liệu 4.5 gigawatt phục vụ OpenAI, Oracle cần vốn đầu tư lên tới 180 tỷ USD. Điều này đang đẩy công ty vào thế khó: nợ hiện tại đã ở mức 111-124 tỷ USD, dòng tiền tự do quý gần nhất âm 10 tỷ USD. Các tổ chức xếp hạng tín dụng như Moodys đã cảnh báo về “rủi ro đối tác đáng kể” từ sự phụ thuộc quá lớn vào OpenAI.

Sự phụ thuộc song phương này tạo ra “điểm sập đơn” (single point of failure). Nếu OpenAI không thể tạo ra doanh thu kỳ vọng để chi trả, Oracle sẽ đối mặt với các tài sản bỏ không trị giá hàng chục tỷ USD. Ngược lại, nếu Oracle không huy động đủ vốn để xây dựng hạ tầng, OpenAI sẽ lâm vào khủng hoảng năng lực tính toán ngay giữa cuộc đua với các đối thủ. Cả hai đang đặt cược sự tồn vong của mình vào cùng một giả định: doanh nghiệp toàn cầu sẽ ào ạt ứng dụng AI và tạo ra doanh số khổng lồ trong giai đoạn 2027-2028.

SoftBank đóng vai trò “trung tâm kết nối rủi ro” (correlation nexus) trong cấu trúc này, tương tự vị trí của AIG trong khủng hoảng tài chính 2008. Tập đoàn này có đồng thời: (1) Cam kết đầu tư tới 34.7 tỷ USD vào cổ phần OpenAI; (2) Nắm giữ 40% liên doanh Stargate; (3) Tổng cam kết vào các tài sản AI lên tới 113 tỷ USD, trong khi khả năng tài chính chỉ khoảng 58.5 tỷ USD. Một cú sốc đối với OpenAI hoặc Oracle có thể kích hoạt hiệu ứng domino, buộc SoftBank bán tài sản ồ ạt và gây áp lực giảm giá lên toàn bộ nhóm cổ phiếu công nghệ.

Thị trường tín dụng đang gửi đi tín hiệu cảnh báo rõ ràng, giá bảo hiểm rủi ro vỡ nợ (CDS) 5 năm của Oracle vào ngày 11/12/2025 đã tăng lên mức 141 điểm cơ bản, cao nhất kể từ sau khủng hoảng 2008. Các nhà giao dịch coi đây như một công cụ phòng hộ rủi ro gián tiếp cho toàn bộ mảng hạ tầng AI.

Phân tích của Barclays nhận định: “Với quan hệ đối tác trị giá 300 tỷ USD với OpenAI, CDS của Oracle cũng có thể được xem là một sự lo ngại về rủi ro liên quan đến OpenAI”. Sự phân kỳ giữa thị trường vốn cổ phần (lạc quan) và thị trường tín dụng (thận trọng) là một tín hiệu đáng suy ngẫm.

Các nhà đầu tư thông minh đang có những động thái dè dặt. Dù vẫn công khai ủng hộ, Microsoft - nhà đầu tư 13 tỷ USD vào OpenAI - được cho là đang âm thầm đa dạng hóa, phát triển năng lực AI nội bộ và mở rộng quan hệ với Anthropic. Trên thị trường thứ cấp, định giá của các startup AI giai đoạn giữa (Series B/C) đã giảm 40-60% so với đỉnh năm 2024. Đặc biệt, tỷ lệ giữ chân nhân tài tại OpenAI là 67%, thấp hơn đáng kể so với mức 80% tại Anthropic, cho thấy những người hiểu rõ nhất công ty đang có lựa chọn riêng.

Những thách thức pháp lý và điều tiết cũng là một đám mây đen lớn. OpenAI đang đối mặt với hàng loạt vụ kiện liên quan đến tác hại của chatbot, cùng vụ kiện bản quyền mang tính sống còn từ The New York Times với mức bồi thường tiềm năng lên tới hàng chục tỷ USD. Các cơ quan quản lý tại Mỹ và EU cũng đang siết chặt kiểm soát.

Những rủi ro này tạo ra một “gánh nặng định giá” khó lượng hóa đối với một công ty cần liên tục huy động vốn để trang trải thua lỗ.

Một bước ngoặt được định sẵn giữa hai thái cực kỳ vọng và rủi ro?

Kế hoạch IPO năm 2026 của SpaceX thực sự có thể là chất xúc tác mạnh mẽ, “phá băng” tâm lý và dọn đường cho các công ty AI bước ra thị trường công chúng. Tuy nhiên, làn sóng IPO tiềm năng ấy sẽ diễn ra trong một bối cảnh phức tạp hơn nhiều so với vẻ ngoài hào nhoáng.

Một mặt, sự thành công của SpaceX sẽ chứng minh khả năng thị trường hấp thụ những câu chuyện công nghệ đầy tham vọng và tốn kém, tạo động lực và khuôn mẫu định giá cho OpenAI, Anthropic và xAI. Mặt khác, chính áp lực phải hiện thực hóa các kỳ vọng khổng lồ - vốn đang được thổi phồng bởi cấu trúc tài chính vòng tròn đầy rủi ro - lại thúc đẩy các công ty AI này phải IPO sớm hơn để tiếp cận nguồn vốn công chúng khổng lồ, chia sẻ gánh nặng tài chính và tính thanh khoản cho các nhà đầu tư hiện hữu.

Như vậy, IPO của SpaceX không chỉ đơn thuần là “phát súng hiệu lệnh” cho một mùa IPO mới. Nó còn có thể là sự kiện bộc lộ tính bền vững thực sự của mô hình kinh doanh AI. Thị trường sẽ quan sát xem liệu dòng tiền từ công chúng có tiếp tục luân chuyển trong vòng tròn khép kín, hay sẽ tìm được lối ra thực sự thông qua giá trị hữu hình từ người dùng cuối.

Thành công của SpaceX trên sàn chứng khoán có thể mang lại niềm tin ngắn hạn, nhưng sự tồn vong dài hạn của các “kỳ lân” AI sẽ phụ thuộc vào khả năng phá vỡ chính cái vòng luẩn quẩn tài chính mà họ đang tạo ra.

Do đó, năm 2026 hứa hẹn không chỉ là một “siêu chu kỳ” IPO, mà còn là một bài kiểm tra áp lực đối với toàn bộ nền tảng đầu tư AI. Các nhà đầu tư cần tỉnh táo phân biệt giữa tiềm năng cách mạng thực sự của công nghệ AI với những rủi ro cấu trúc trong mô hình tài chính và định giá hiện tại của các công ty dẫn đầu.

Tiếng chuông khai trường cho cổ phiếu SpaceX có thể vang lên như một lời chào mừng, nhưng nó cũng có thể là hồi chuông báo hiệu cho giai đoạn thử thách khắc nghiệt nhất của ngành công nghiệp non trẻ nhưng đầy tham vọng này.